پایانه خودپرداز
کلیه خدمات و پشتیبانی دستگاههای خود پرداز
خودپَرداز که گاه عابر بانک هم نامیده شده دستگاهی الکترونیکی است که به مشتریان بانک این امکان را میدهد تا در هر زمان دلخواه بهوسیلهٔ قراردادن کارت عابربانک خاصی در دستگاه و وارد کردن یک گذرواژه از حساب خود پول دریافت کرده یا موجودی حساب بانکی خود را بگیرند بدون اینکه نیاز به شمارشگر انسانی باشد. بسیاری از خودپردازها نیز به امکان واریز پول یا چک، جابجایی پول میان حسابهای بانکی و حتی خرید تمبر را برای مشتریان فراهم میکنند.
نخستین دستگاه خودپرداز خاورمیانه، در ایران بوسیله بانک بیمه بازرگانان و در تهران قرار گرفت. امروزه اغلب دستگاههای خود پرداز ایرانی به شبکه شتاب متصل هستند. شبکه شتاب امکان برداشت و مشاهده موجودی را برای دارندگان کارتهای بانکهای عضو این شبکه از همه خودپردازها فراهم میآورد. در ایران میتوان از طریق دستگاههای خودپرداز اقدام به پرداخت قبضهای خدمات عمومی نظیر آب، برق و تلفن نمود.
پرتغال بالاترین سرانه خودپرداز در اروپا را دارد: ۱۵۱۶ دستگاه به ازای هر یک میلیون نفر. سوئد کمترین تعداد را دارد: ۳۳۳ دستگاه برای هر یک میلیون نفر.
اولین دستگاه خودپرداز را ۲۷ ژوئن ۱۹۶۷ یک شعبه بانک بارکلیز در محله انفیلد در شمال لندن افتتاح کرد. این اختراع جان شپرد-بارون بود و در آن زمان حداکثر ده پوند به متقاضیان پرداخت میکرد. شعبه انفیلد بانک بارکلیز همچنان فعال است و در ۲۷ ژوئن ۲۰۱۷ به مناسبت پنجاهمین سالگرد خودپرداز یکی از دستگاههایش را به رنگ طلایی درآورد.
به گزارش بانک مرکزی ایران تا پایان شهریور ۱۳۹۷، تعداد 55,282 دستگاه خودپرداز در ایران نصب شدهاست.
ماژولهای اصلی خودپرداز
- کارت خوان یا کارت ریدر (Card Reader) : دریافت کارت مشتری، خواندن اطلاعات آن.
- پینپد (EPP: Encrypting PinPad) : دریافت رمز مشتری، رمز کردن آن و ارسال به کامپیوتر.
- چاپگر رسید یا رسید پرینتر (Receipt Printer) : چاپ اطلاعات رسید مشتری روی کاغذ رسید، برش و تحویل آن به مشتری.
- چاپگر ژورنال یا ژورنال پرینتر (Journal Printer) : چاپ گزارش عملکرد دستگاه و رول کردن کاغذ جهت استفاده های بعدی کاربر شعبه. این چاپگر از دید مشتری پنهان است.
- اسکناس پرداز یا کش دیسپنسر (Cash Dispenser) : شمارش اسکناس و تحویل آن به مشتری.
- دریافت کننده اسکناس یا کش اکسپتور (Cash Acceptor) : دریافت اسکناس از مشتری و ذخیره آن در دستگاه.
- Cash Recycler : دریافت و پرداخت اسکناس، ترجمه مستقیم این ماژول بازیافت کننده اسکناس یا کش می باشد که مرسوم نیست. این ماژول کار دو ماژول قبل را با هم انجام می دهد. یعنی هم از مشتری اسکناس می گیرد و هم قادر به پرداخت آن می باشد. بعضی از مدلها محفظه دریافت/پرداخت جداگانه دارند و قادر به استفاده مجدد از اسکناسهای دریافتی نیستند، اما بعضی از مدلها قادر به پرداخت همان اسکناس های دریافت شده به مشتری بعدی را دارند.
- بارکد خوان یا بارکد ریدر یا بارکد اسکنر (Barcode Scanner, Barcode Reader) : خواندن بارکدهایی مثل بارکد قبض.
- دوربین (Camera) : گرفتن عکس یا فیلم از مشتری یا کاربر دستگاه.
- پنل کاربر یا اپراتور پنل (SOP : Supervisor Operation Panel یا TTU : Text Terminal Unit) : یک ماژول داخلی و سمت اپراتور دستگاه و شامل صفحه کلید و نمایشگر می باشد. نمایش وضعیت کلی خودپرداز و ماژولهای آن، وارد کردن تنظیمات، عیب یابی ماژولها و … توسط این ماژول انجام می شود.
- واحد سنسورها و اندیکیتورها (Sensors and Indicators Unit : SIU) : شامل کلیه سنسورهای دستگاه مثل سنسور دربها، ضربه و …، و چراغها مثل چراغهای چشمک زن ورود کارت و … می باشد
خودپرداز ماژولهای دیگری نیز ممکن است داشته باشد که در ایران معمولاً از آنها استفاده نمی شود. به عنوان مثال Depository برای دریافت پاکت، Coin Acceptor/Dispenser برای دریافت/پرداخت سکه و ماژولهای امنیتی برای رمز نگاری پیامها.